ایران، استان فارس، ۱۳۰ کیلومتری شیراز، مرودشت، مجموعه پاسارگاد
مدت زمان بازدید از این جاذبه: بین 2 تا 4 ساعت
موقعیت مکانی

بنای مجموعه باستانی پاسارگاد شیراز از عصر پادشاهان کوروش هخامنشی شروع و در دورههای شاهان دیگر این سلسله با افزودن کاخها و بناهای دیگر، تکمیل شد. این مجموعه شامل آرامگاه کوروش، کاخهای متنوع شاهان هخامنشی و باغهای اطراف آن است که از دوره هخامنشی بازماندهاند. این مجموعه که جاهای دیدنی متنوعی دارد، جزو مهمترین جاذبه های گردشگری شیراز محسوب میشود. هر سال گردشگران زیادی از داخل ایران و خارج از کشور، برای بازدید از این اثر تاریخی عظیم راهی شیراز میشوند.
پاسارگاد کجاست؟
مجموعه باستانی پاسارگاد در شیراز، از آثار بهجای مانده از دوران پرشکوه هخامنشی است. پاسارگاد در شهر مرودشت استان فارس و در دشت مرغاب قرار دارد. این بنای بزرگ شامل مقبره کوروش، کاخهای بزرگ که برخی در زمان داریوش و بعضی دیگر در عصر خشایارشا بنا شدهاند، باغهای شاهی، آرامگاه کمبوجیه و کاروانسرای مظفری میشوند. مجموعه باستانی پاسارگاد اولین پایتخت هخامنشیان بود که محوطه اصلی آن، ۱۶۰ هکتار وسعت داشت و دشتی بزرگ آن را احاطه کرده بود. بیشک، آرامگاه کوروش، معروفترین بنای این مجموعه باستانی در شیراز است. این شهر باستانی بزرگ در سال ۱۳۸۳ بهعنوان پنجمین اثر ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
مسیر دسترسی به پاسارگاد
برای بازدید از مجموعه باستانی پاسارگاد شیراز، باید از جاده شیراز-اصفهان بهسمت سعادتشهر حرکت کنید تا به جاده فرعی برسید. بعد از آن که ۲۰ کیلومتر را پشت سر گذاشتید، به روستای مادر سلیمان خواهید رسید. با رسیدن به روستا و طی کردن چهار کیلومتر، به شهر پاسارگاد که میرسید، طی کردن کل مسیر از جاده تا پاسارگاد، ۱۲۳ کیلومتر است. این مسیر طبیعت زیبایی دارد که اگر دوست داشتید، میتوانید از گشت و گذار در آن لذت ببرید.
- آدرس مجموعه پاسارگاد: استان فارس، ۱۲۰ کیلومتری شهر شیراز، سعادتشهر، مجموعه پاسارگاد
تاریخچه و دلیل ساخت مجموعه باستانی پاسارگاد
قدمت منطقه باستانی پاسارگاد به پیش از دوره هخامنشیان میرسد و باستانشناسان در این مورد، متفقالقول هستند. مهمترین بنای پاسارگاد، مقبره کوروش است. این بنا جزو بناهای مقدس مجموعه باستانی پاسارگاد به شمار میرود. قدمت بنای این آرامگاه، به دوره پادشاهی کوروش هخامنشی میرسد و او خود دستور ساخت آن را داده بود. به گفته مورخان، باغهای پاسارگاد نیز در دوره پادشاهی کوروش هخامنشی ساخته شدهاند. طبق گفته منابع این دوره، دشت مرغاب که مقبره پاسارگاد را در بر گرفته است، در آن دوره، یک باغ بزرگ با مجموعهای از کاخهای زیبا و مجلل بود.
دیگر بناهای مجموعه باستانی پاسارگاد شیراز در دوره داریوش و خشایارشا ساخته شدند. برخی از کاخهای این مجموعه را داریوش هخامنشی و بعضی دیگر را خشایارشا ساختند. در ادامه متن با توضیح بخشهای مختلف این مجموعه باستانی، مشخص میشود که هر یک از ابن بناها در چه دورهای ساخته شدهاند.

فیلم مجموعه پاسارگاد
نقشه پاسارگاد شیراز

ویژگیهای معماری پاسارگاد
معماری پاسارگاد و مجموعه باستانی آن، تلفیقی از معماری ایران، مصر، یونان و بینالنهرین بوده است. بناهایی که ابتدای دوره هخامنشی ساخته شدهاند، تحتتاثیر معماری اورارتو بودند. معماری مقبره کوروش شباهت زیادی به زیگورات چغازنبیل دارد و میتوان گفت حتی معماری دورههای قبل از هخامنشی در ایران، بر آن اثر گذاشته است. بناهای دیگر پاسارگاد نیز از معماری مصر و بینالنهرین تاثیر پذیرفتهاند.

پاسارگاد که به مادر سلیمان نیز شهرت دارد، در دوره هخامنشی در میانه باغی بزرگ و سرسبز قرار داشت. این محوطه بزرگ دو کاخ با معماری ایرانی داشت و تالاری ستوندار و بزرگ در میان آن قرار داشت. نقشه تالار شباهت زیادی به حرف H داشت. در دو سوی ایوان تالار، دو اتاق وجود دارند. در اطراف بنا آبنماهایی زیبا و جذاب قرار دارند که فوارههای چشمنوازی داشتهاند. در اطراف مقبره کوروش، یک ساختمان با کارکرد مذهبی ساخته شده بود. در آستانه درگاه آن تصویری قرار دارد که آن را به کوروش نسبت دادهاند. پلی نیز روی یک رودخانه ساخته شده بود که در حال حاضر چیزی از آن بر جای نمانده است.
مجموعه پادشاهی
این مجموعه در مرکز پاسارگاد قرار گرفتهاست واز تعدادی کاخ تشکیل شده که در اصل در محدوده مجموعهٔ باغها قرار دارند (معروف به «چهار باغ»). بدنهٔ اصلی کاخها از سالنهای ستوندار تشکیل شدهاست. تالار عمومی (کاخ S) حدوداً در سال ۵۳۹ پیش از میلاد ساخته شده. تالار ستوندار آن دو ردیف چهار ستونی دارد. پایهٔ ستونها از سنگ سیاه هستند (۱٫۴۳×۱٫۴۳ متر)، و بدنهٔ آنها از سنگ آهکی سفید است. پایه ستونها ۱٫۰۴ متر و بدنهٔ ستونها ۱۲٫۰۶ متر ارتفاع دارند. سرستونها از سنگ سیاه بودهاست. شواهدی موجوداست که سرستونها یک شیر مرکب، شاخدار و یالدار، را نشان میدادهاست. کاخ یک سرسرا در هر طرف داشتهاست. برخی از نقوش برجستهٔ درگاهها حفظ شدهاند، که پیکر انسان و دیوها را نشان میدهند. کاخ مسکونی کوروش دوم (کاخ P) بین سالهای ۵۳۰ تا ۵۳۵ پیش از میلاد بنا شدهاست. سالن ستوندار این کاخ (۳۱٫۱×۲۲٫۱ متر) پنج ردیف ستون و در هر ردیف شش ستون دارد، و سرسرای پرابهت آن در جنوب شرقی به ابعاد ۷۵٫۵×۹٫۳ متر است.
کاخ دروازه در حدود شرقی محوطهٔ اصلی قرار دارد و شامل یک تالار ستوندار با نقشهٔ چهار ضلعی و ابعاد ۲۵٫۵×۲۸٫۵ متر است. این تالار ۸ ردیف ستون دارد. این تالار دو در ورودی اصلی در محور طولی کاخ و دو در فرعی در محور عرضی کاخ دارد.
در یکی از چار چوبهای دروازه، یک نقش برجستهٔ مشهور از یک پیکر انسان مانند که بالهایی دارد دیده میشود. این طرح که تنها نقش باقیمانده در کاخ دروازهاست، مردی را نشان میدهد که ریش انبوه و چهار بال که رو به مرکز تالار دارد.
کوشکهای (پاویلیونها) A و B که در شرق و جنوب باغ شاهی قرار دارند، احتمالاً دو ورودی به باغ سلطنتی بودهاند. از این دو، کوشک B بهتر حفظ شدهاست. این کوشک با ابعاد ۱۱٫۷×۱۰٫۱ متر از یک سکوی چهارضلعی از سنگهای آراسته تشکیل شدهاست.
کاخ دروازه
کاخ دروازه با وسعت ۷۲۶ متر مربع در شرق مجموعه پاسارگاد واقع است. این بنا دارای تالاری به وسعت ۶۸۶ متر مربع است که سقف آن را هشت ستون سنگی با ارتفاع تقریبی ۱۶ متر نگاه میداشتهاند. زیر ستونها با ابعاد ۲*۲ متر و به شکل مکعب دو پلهای از سنگ سیاه ساخته شدهاند که اکنون در پوششی از کاهگل حفاظت میشوند. وجود این زیر ستونهای بزرگ نشان دهنده عظمت ستونهای کاخ است که شوربختانه هیچ اثری از آنها بدست نیامده است. این تالار، دارای دو درگاه اصلی در سمت شمال غربی و جنوب شرقی و دو درگاه فرعی در سمت شمال شرقی و جنوب غربی بودهاست. پیرامون کاخ، دیواری بلندی از کاهگل وجود داشتهاست و دو اتاق نیز در نزدیکی درگاههای شمال شرقی و جنوب غربی برای نگهبانان پیشبینی شدهاست. ارتفاع درگاهها ۹ متر بودهاست و هماکنون تنها یکی از جرزهای درگاه شمالی برجا ماندهاست. بر این جرز، نقش انسانی را با چهار بال در حال نیایش حجاری کردهاند. این نقش تنها سنگ نگاره تقریباً سالم موجود در بناهای پاسارگاد است. این کاخ دروازه ورودی به مجموعه پاسارگاد بوده که همانندی زیادی با کاخ دروازه ملتها در تخت جمشید دارد. کسانی که کاوشهایی در این بنا انجام دادهاند: هرتسفلد در سال ۱۹۳۸. م، سامی در سال ۱۹۵۱. م، دیوید استروناخ در سال ۱۹۶۳. م بودهاند.